Acil Sağlık Hizmetleri Teşkilatlanması Tarihçesi

Ülkemizde acil sağlık hizmetleri merkez teşkilatlanması, ilk zamanlar Sağlık Bakanlığı’nda bir şube müdürlüğü iken günümüzde 2011 yılından beri genel müdürlük seviyesindedir.

1990 yılında Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde ASH Şube Müdürlüğü olarak kuruldu. Bu şube müdürlüğü 1994 yılında Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine taşındı .

1997’de aynı Genel Müdürlük altında İlkyardım ve ASH Daire Başkanlığı şeklinde, 2008 yılında Acil ve Afetlerde SH Daire Başkanlığı adını aldı .

2011 yılında ise 663 Sayılı KHK ile Bakanlık teşkilatlanmasında yapılan değişikliklerle Genel Müdürlük seviyesine taşındı .

Böylelikle, ASH merkez teşkilatı, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak Sağlık Bakanlığı merkez yönetimi içinde önemli bir konuma getirildi .

Acil sağlık hizmetlerinin ülke genelinde eşit, ulaşılabilir, kaliteli, süratli ve verimli bir şekilde yürütülmesi amacıyla 2000 yılında Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği yayınlandı (6). Bu Yönetmelik, acil sağlık hizmetlerinin teşkili, sevk ve idaresi konusunda kapsamlı bir rehber niteliğindedir. Yönetmelik ile ülke düzeyinde acil sağlık hizmetlerinin yönetiminden Genel Müdürlük sorumlu tutulmaktadır (Madde:6, Değişik: RG-24/3/2004- 25412).

Dolayısıyla, acil sağlık hizmetleri teşkilatlanmasında, ülke genelinde en tepede genel müdürlük bulunmaktadır.
Fakat, Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği’nin yayınlandığı yıllarda, hatta genel müdürlüğün sorumlu tutulduğu düzenlemenin yapıldığı 2004 tarihinde, acil sağlık özelinde, genel müdürlük seviyesinde bir merkezi teşkilat bulunmuyordu .

Aradan geçen 21 yıla rağmen yürürlüğünü koruyan 2004, 2007 ve 2014 yıllarında bazı maddelerinde yapılan değişikliklerle hala hizmet sunumunda dayanak olarak gösterilen bu Yönetmelik’te, genel müdürlük tanımının ise -Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü şeklinde- eski hali ile kaldığı görülmektedir.

2004 ve 2007 yıllarında henüz ASH ismi ile bir genel müdürlük olmamasına rağmen 2011 yılında ASH isminde bir genel müdürlük açılmış olmasından ötürü, ASH Yönetmeliği’nde 2014 yılında yapılan değişikliklerde ‘Genel Müdürlük’ tanımının düzeltilmemiş olması ise dikkat çekmektedir .

Acil sağlık alanında bir diğer yönetmelik ise 2006 tarihli Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’dir .

Ambulans hizmetleri ve ambulans servislerinin kuruluş, işleyiş ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile ambulans, acil sağlık aracı ve hasta nakil araçlarının tıbbi ve teknik donanım özelliklerini düzenleyen bu Yönetmelik’te, 2012 yılında bazı maddelerinde düzenlemeler yapıldığı görülmektedir .

Bu düzenlemelerden birisi de genel müdürlük tanımında yapılan değişikliktir. Burada, ‘Genel Müdürlük’ tanımı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü şeklinde ifade edilmektedir (Madde:4/h. Değişik: RG-10/4/2012-28260).

Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü merkez teşkilatı mevcut yapılanması bir genel müdür, bir genel müdür yardımcısı ile altı daire başkanlığından oluşmaktadır.

Ayrıca genel müdürlüğe doğrudan bağlı basın ve sosyal medya birimi bulunmaktadır .

Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, ülke düzeyinde acil sağlık hizmetlerinin ulaşılabilirliği, etkinliği ve verimliliğinden sorumludur. Hizmet sunan ile sunulanların memnuniyet ve eğitim düzeylerinin arttırılması amacıyla çalışmalar yapmaktadır.

Teknolojik yeniliklerden faydalanarak, toplumun her kesimine sunulan acil sağlık hizmetlerinin aynı standartta ulaştırılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Ayrıca ulusal ve uluslararası düzeyde afet ve olağandışı durumlara yönelik gerekli hazırlıkları yapmaktadır. Afet durumunda donanımlı ekipler ve ekipmanlar ile afet bölgesine en kısa sürede ulaşarak, acil sağlık hizmetlerini etkin bir şekilde sunmayı misyon edinmektedir (14).

Kaynaklar:

1. GOSTAK, Habip. Türkiye’de 112 Acil Sağlık Hizmetlerinin Tarihi.: Google Kitaplar, 2022.
2. Sağlık-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi Enstitüsü (SASAM). Sağlık Sisteminin Güçlendirilmesi (Odak Grup Görüşleri Raporu) Yayın No:36. Ankara : Sağlık Sen Yayınları, Aralık 2016.
3. Kaba, Hamdi ve Elçioğlu, Ömür. Acil Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi Sürecinde İlk ve Acil Yardım Teknikerliği ve Acil Tıp Teknisyenliği Mesleklerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi. 2003, Cilt 21, Sayı:3, s. 127-135.
4. Resmi Gazete (2011). 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. 02 Kasım 2011. Sayı: 28103.
5. Korkut, Semih ve Gostak, Habip. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü ile Röportaj. [röp.] Habip GOSTAK. Sağlık Bakanlığı ASH Genel Müdürlüğü. Ankara, 22 Haziran 2021.
6. Resmi Gazete (2000). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. 11 Mayıs 2000. Sayı: 24046.
7. Resmi Gazete (2004). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:24.03.2004, Sayı:25412.
8. Resmi Gazete (2007). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:15.03.2007, Sayı:26463.
9. Resmi Gazete (2014). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:29.04.2014, Sayı:28986.
10. Resmi Gazete (2006). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği. 7 Aralık 2006, Sayı: 26369.
11. Resmi Gazete (2012). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 10 Nisan 2012. Sayı:28260.
12. Sağlık Bakanlığı. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Birimleri ve Görevleri Hakkında Yönerge. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: 27 09 2021.] https://acilafet.saglik.gov.tr/Eklenti/11613/0/ashgmhizmet-birimleri-ve-gorevleri-hakkinda-yonerge.pdf.
13. ASH Genel Müdürlüğü. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Teşkilat Şeması. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi. [Çevrimiçi] 29 01 2021. [Alıntı Tarihi: 10 10 2021.] https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-4185/teskilat-semasi.html.
14. Sağlık Bakanlığı. ASH Genel Müdürlüğü Misyon ve Vizyon. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: 26 09 2021.] https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-4186/misyon-ve-vizyon.html.
    Şema Kaynak: Bu şema, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Birimleri ve Görevleri Hakkında Yönerge ile ASH Genel Müdürlüğü internet sitesinde yer alan teşkilat şeması bilgileri esas alınarak, yazar tarafından çizilmiştir.

kaynak: bio.link/habipgostak